تاریخچه تلاش زنان برای ورود به ورزشگاه ها – بخش دوم : پس از انتخابات ۸۸

در بخش اول این تاریخچه، به رخدادهای پس از انقلاب تا انتخابات سال ۸۸ پرداختیم.
جنبش زنان آسیبی جدی از حوادث پس از انتخابات ۸۸ خورد. بسیاری از کنشگران مجبور به ترک کشور شدند، برای بسیاری به احکام زندان طولانی مدت صادر شد و بسیاری دیگر هم مجبور به سکوت شدند. اما این جنبش آرام آرام خود را با نیروهای تازه و تعریف شکل جدیدی از رابطه فعالان داخل و خارج از کشور باز تعریف کرد. همزمان با حضور سپ بلاتر در تهران در آبان ۱۳۹۲ و در اولین سال رییس جمهوری حسن روحانی حساب توییتری کمپین استادیوم به زبان انگلیسی شروع به کار کرد تا در ضمن ارتباط گیری با هییت همراه بلاتر از آنها بخواهد در دیدارهای خود، تبعیض جاری علیه زنان ایرانی را فراموش نکنند.

 

اما در شهریور ۱۳۹۳ ورود زنان به ورزشگاه‌های والیبال و بسکتبال که پیش‌تر آزاد بود ممنوع شد و به این ترتیب فعالیت‌های کمپین استادیوم وارد مرحله جدیدی شد. در این زمان افراد زیادی که طرفدار والیبال بودند و قبلاً به ورزشگاه می‌رفتند، بصورت خودجوش در هنگام بازی‌های تیم ملی والیبال در برابر ورزشگاه آزادی تجمع می‌کردند و با پلیس مجهز ضد شورش مواجهه می‌شدند.

 

همزمان تظاهرات افراد تندرو در حمایت از ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه‌ها، پس از نماز جمعه و در برابر وزارت ورزش اتفاق افتاد. عزم این گروه چنان جزم شده بود که حتی در مراسم تشییع غواصان کشته شده در جنگ با عراق، تندروها در حال تبلیغ بر ضد حضور زنان در ورزشگاه بودند و پیامک‌هایی با مضمون «ورزشگاه را حمام خون می‌کنیم، اگر زنان بیایند» پخش می‌کردند.

 

علی رغم دستگیری یکی از معترضان به مدت ۵ ماه و نامه‌های فراوان به فدراسیون جهانی والیبال، این فدراسیون جهانی نه تنها عکس‌العملی در خور از خود نشان نداد، که علاوه بر میزبانی لیگ جهانی والیبال، میزبانی بازی‌های والیبال ساحلی را هم به ایران اعطا کرد. زنان در کیش هم اجازه دیدن والیبال و ورود به ورزشگاه را نداشتند.

 

در جریان بازی‌های المپیک در برزیل و جام جهانی والیبال ۲۰۱۴ لهستان، اعتراضات به ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه‌ها ادامه داشت.

 

در ابتدای سال ۹۴ معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده، شهیندخت مولاوردی گفت «موانع حضور زنان در سالن‌های ورزشی را برطرف می‌کنیم». این ادعا خبرساز شد در حالیکه تعداد زیادی از خبرنگاران خارجی متوجه استفاده از کلمه «سالن» – و نه ورزشگاه – نشدند و به نقل از مولاوردی عنوان کردند که موانع و ممنوعیت برداشته می‌شود. در حالیکه بعد از چند ماه مولاوردی عنوان کرد «به احترام مراجع از پیگیری این موضوع انصراف دادیم».

 

نمایندگان زن مجلس در دیدار با مراجع قم در سال ۹۶ در مورد چگونگی حضور زنان در ورزشگاه برای آنها توضیحاتی دادند ولی هیچکدام موافقت رسمی خود را با این مسئله اعلام نکردند.

در طی بازی‌های انتخابی جام جهانی روسیه دایماً بحث ورود زنان به ورزشگاه‌های محل برگزاری بازی‌های ملی مطرح می‌شد و حتی انتظار می‌رفت در بازی ایران با سوریه که نتیجه آن برای ایران مهم نبود، اجازه حضور زنان داده شود. بخصوص که در اثر اشتباه سایت بلیت فروشی، زنان هم می‌توانستند بلیت بخرند. ولی در نهایت زنان سوری در برابر چشمان زنان ایرانی که پشت درها ماندند، وارد استادیوم شدند. تنها واکنش مهم در این زمان صحبت‌های کاپیتان تیم ملی والیبال پس از صعود تیم ملی بود. مسعود شجاعی در دیدار با حسن روحانی از او خواست شرایط ورود زنان به ورزشگاه را فراهم کند.

در نامه ای سرگشاده به اینفنتینو رییس فیفا، پیش از اولین سفرش به ایران در اسفند ۹۶ از طرف کمپین استادیوم به او توضیح داده شد که حضور او در دربی استقلال پرسپولیس زمانی که تمام زنان فوتبالدوست آرزوی دیدن این بازی را در استادیوم دارند به چه معنایی است. علی‌رغم این تذکر، او در استادیوم حضور یافت، در حالیکه همزمان ۳۳ زن در پشت درهای ورزشگاه دستگیر شدند. هرچند به لطف فعالیت رسانه‌ای و پروانه سلحشوری و طیبه سیاوشی، دو نماینده زن عضو کیسیون زنان مجلس اکثر دستگیر شده‌ها تا پیش از نیمه شب از بازداشتگاه امنیت اخلاق وزرا آزاد شدند.

در طی بازی‌های جام جهانی روسیه فعالیت کنشگران ورزشگاه ادامه یافت و تمام خبرها در مورد تیم ایران، ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه‌ها را هم پوشش می‌داد. به این ترتیب تمام نشریات و تلویزیون‌های معروف دنیا موضوع ممنوعیت ورود زنان ایرانی به ورزشگاه‌های کشورشان را پوشش دادند. ایران در اقدامی فریبکارانه اجازه داد در ۲ بازی ایران و اسپانیا در ۳۰ خرداد ۹۷ و ایران و پرتغال در ۴ تیر ۹۷، «خانواده‌ها» از طریق صفحات نصب شده در ورزشگاه ازادی به تماشای بازی‌هایی که در روسیه برگزار می‌شد بنشینند. رسانه‌ها و افکار عمومی متقاعد شدند که این قدمی برای باز کردن درهای ورزشگاه‌ها به روی زنان است.

 

در بازی دوستانه با کلمبیا در مهر ۹۷ تعدادی از اعضای خانواده بازیکنان تیم ملی وارد ورزشگاه آزادی شدند و در فینال جام باشگاه‌های آسیا در تهران با حضور شیخ سلمان و اینفنتینو هم تعدادی از زنان نزدیک به باشگاه پرسپولیس در ورزشگاه حضور داشتند. از این حضور انتخابی و نمایشی به عنوان «حضور زنان در ورزشگاه‌» یاد شد، در حالی که طرفداران پرسپولیس پشت درها مانده بودند.

پدیده «دختران ریشو» به پدیده غالب لیگ برتر فوتبال ایران جام خلیج فارس بدل شده است. دخترانی که پس از ورود به ورزشگاه عکس‌هایی از خود در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند و گاهی از برخوردهای وحشیانه ای که در بازداشتگاه‌های پلیس با آنها شده است.

در آستانه جام جهانی فوتبال زنان در خرداد ۹۸ و در جریان بازی دوستانه تیم ایران با سوریه در تهران، خواهران مسعود شجاعی، کاپیتان تیم ملی فوتبال و از فعالان حق ورود زنان به ورزشگاه، در مقابل ورزشگاه، ضرب و شتم و دستگیر شدند.

 

پس از پایان چام جهانی رییس فیفا در نامه ای تند به ایران اخطار داد باید برای بازی‌های مقدماتی جام جهانی قطر اجازه حضور زنان در ورزشگاه‌ها را بدهند.

 

در مرداد ۹۸ مسعود سلطانی‌فر، وزیر ورزش، در مصاحبه با نشریه «ایران ورزشی» عنوان کرد «همانطور ما به زنان اجازه دادیم تحصیل کنند و در اجتماع حضور داشته باشند به آنها اجازه می‌دهیم برای بازی‌های مقدماتی جام جهانی به ورزشگاه بیایند.»

 

روز دوشنبه ۲۱ مردادماه ۱۳۹۸، تعدادی از دختران ریشو و فروغ علایی برنده جایزه وردپرس برای عکاسی از زینب – یکی از دختران ریشو- دستگیر شده و به زندان قرچک انتقال پیدا کردند. پس از پوشش رسانه‌ها، این افراد با سپردن وثیقه از بازداشتگاه آزاد شدند ولی پست‌های اینستاگرام خود را پاک کردند.

 

۱۱ شهریورماه ۱۳۹۸ خبری رسانه ها و مردم ایران و جهان را تکان داد. دختری به نام سحر خدایاری که در جریان دیدار استقلال و العین دستگیر شده بوده و بعد از چندین ماه متوجه شده بوده به ۶ ماه زندان محکوم شده،در برابر دادگاه تهران خود را به آتش کشید.

 

حمایت‌های جهانی برای حمایت از سحر خدایاری، دختر آبی و حق ورود زنان به ورزشگاه‌ها شکل گرفت. باشگاه های مختلف جهان لوگوی خود را به رنگ آبی دراوردند و بسیاری از رسانه ها در مورد دختر آبی نوشتند. ورزشکاران داخلی پس از ابراز همدردی اکثرا توسط نهادهای بالاتر بازخواست شدند. ولی فیفا بی توجه به فاجعه رخ داده تنها در بیانه ای اعلام کرد زنان در تاریخ ۱۸ مهر ۹۸ می توانند وارد ورزشگاه شوند و بازی ایران کامبوج را ببینند و هیاتی را برای نظارت به ایران فرستادند.

 

تا امروز، تاریخ نوشته شدن این گزارش، زنان هنوز هم نمی‌توانند آزادانه و در امنیت وارد ورزشگاه‌ها شوند.

@openStadiums را در توییتر دنبال کنید